بر پایه گزارش‌های سومری، " آرتا " تمدنی در سوی خاوری سومر بوده است که برای رسیدن به آن، پیک سومری می‌بایست از شوش، هفت کوه و انشان گذر می‌کرد تا به آنجا می‌رسید.
این نشانی درست برابر است با خوزستان، زاگرس و سرزمین پارس و این‌گونه، نخستین زیستگاه‌هایی که آن پیک می‌توانست پس از پشت سر نهادن «انشان» در «تپه ملیان» امروزی با آن روبه رو شود، زیستگاه‌های کرمان (تل شهداد، تل ابلیس، جیرفت و تپه یحیا) و در پس آنها، شهر سوخته بود. آنچه از این تمدن می‌دانیم، بسیار اندک است، نام آن نزدیک با نام کهن اوستایی آرتا و پهلوی آشا که هر دو به معنای نظم و انضباط و درستی و راستی است و همچنین بر پایه الواح سومری بر آرتا یک فرمانروای خودرأی فرمان می‌رانده است.
این که از این فرهنگ بزرگ، جز در نوشته‌های سومری که ریزه پردازی‌های درون آنها نیز بسیار اندک است، جای دیگری سخنی نیست، خود نشان می‌دهد که تا چه اندازه، این سکونتگاه در حاشیه و نسبت به میان‌رودان، دور بوده است.
تصویری از یک جام که در جیرفت یافت شده و در آن نقشی از رویارویی یک پهلوان با یک مار غول‌پیکر نقش بسته است. برخی با توجه به نزدیکی جیرفت به زابلستان و سیستان، این نقش می‌تواند تصویری از رستم دستان در نبرد با اژدها در خوان سوم ماجرای رفتن او به مازندران باشد.
